Kurdî News Agency

Çalakîya çêkirina karûbaran li Çînê jî di cotmehê de ji hêvî re zêdetir dirûskir û bi sedemê betlaneya hefteyekê ji 1 heta 8 Cotmehê, ku gelek karxaneyên welêt girtibûn, heta asta herî nizm a şeş mehan de hat xwarê ketin.

Hewar-bûna aborî ya Çînê di cotmehê de zêdetir qelew bû, bi sedemê daxwaza lawaz a xerîdar û hindiktirbûna krîza di sektora emlaka de. Demjimêra dirêj a betlaneyan jî çalakîyên karxaneyan ji hêla din ve nebaş kir.

Li gorî daneyên ku Bixteyarîya Statîstîkên Niştimanî di Roja Îne de weşand, veqetandina pere li sermayeya sabît, ku emlak jî tê de, di deh mehan yên yekem a salê de bi 1.7 ji sedan kêm bû. Ev hejmar piştî kêm-bûna 0.5 ji sedan di navbera Rêbendan–Îlon de, zêdetir têr bû.

Li gorî daneyên Wind Information, ku danegeh-ek taybet e û li ser aborîya Çînê fokus dike û dane ji salê 1992 ve dihewîne, carina dawî ku li Çînê di veqetandina sermayeya sabît de têkçûn hat tomarkirin, di sala 2020-an de bû, dema pandemiyayê.

Li gorî pêşbîniyên Goldman Sachs, li asta mehê tenê ve, veqetandina sermayeya sabît di cotmehê de bi 11.4 ji sedan li hember sala borî kêm bû, û ev hejmar herî lawaz e ji destpêka 2020-an ve, dema ku sinorên yekem ên Covid hate sepandin. Bank ev kêm-bûnî girêdayî xebatên Pekîn dike ku dixwazin hêzê hêrişkar a endustriyê (kapasîteya zêde) û têkçûna sektora malan kontrol bikin.

Di vê segmentê de, veqetandina sermayê li emlakê jî berdewam kir û di demê heta dawiya cotmehê de bi 14.7 ji sedan têr bû; di nêzde deh mehan yên pêş de, têr-bûn 13.9 ji sedan bû. Veqetandina sermayê li çêkirina firoşandinê bi 2.7 ji sedan zêde bû û lêxirçûn li karûbarên giştî – wek xizmeta rêxistinê ya hêzê elektrikê, pergalên fuel û av-barkirinê – bi 12.5 ji sedan zêde kir. Hilberandina endustriyê di cotmehê de bi 4.9 ji sedan mezin bû, ji 6.5 ji sedan a mehê berê hêdîtir bû û nekarî pêşbîniya 5.5 ji sedan a zêdebûnê bicîh bike.

Rêjeya bêkarbûnê ya li bajarên li ser lîsteyên lêkolînê hate xebitandin ji 5.2 ji sedan di Îlonê de heta 5.1 ji sedan di mehê borî de kêm bû. Wek nîşaneyek din ku daxwaz di sektora malan de, ku di rewşa zehmet de ye, hê jî lawaz e, daneyên fermî yên cuda yên ku roja Îne hate weşandin, nîşan didin ku bihayên mala nû di Çînê de di cotmehê de bi 0.5 ji sedan li hember mehê berê kêm bûn, û ev têr-bûn ji cotmehê sala borî ve herî bilind e. Bi hêman de, bihayên malan di cotmehê de li ser bingehên salan bi 2.2 ji sedan kêm bûn.

Li gorî analîstan, bihayên xerîdar (TÛFE) di cotmehê de bi 0.2 ji sedan li hember salek berê zêde bûn, ku ew jî ji Rêbendanê vê salê ve herî bilind e û yekem car ji Hezîranê ve ye ku mezinbûna pozîtîv hate tomarkirin. Li gorî pêşkêşkara dane Wind Information, TÛFE-ya xwar-binge (core) bê xwarin û enerji bi 1.2 ji sedan li hember sala borî zêde bû, û ji Sibata 2024 ve heta niha serê xwe gihişt.

Hilweşandina eksportên Çînê di cotmehê de, di navbera berfirehbûna tensîonên bazirganî bi Washington re û berî ku di dawiyê de pêkanînek were gihîştin, bi şaşî ya yekem car ji nêzîk du salan ve hate tomarkirin. Serokê Dewletên Yekbûyî Donald Trump û serokê Çînê Xi Jinping di mehê borî de li ser xwar-bûna bacên gümrûkê yên hevdu û rawestandinê ji bo salekê ya gelek rêbazên sînor-dar di civîn.

Aborşinasan pêşbînî dikin ku li ser Pekîn dê zêdetir presyon were afirandin ku daxwaza hundirîn bihêle xezmet bike, ji ber ku kêm-bûna çalakiyên “front-loading” a pargîdanan û daxwaza cîhanî ya lawaz dikare ne hema hema hemû têr-kirina têr-bûna şandinan ber derve, bi taybetî ber Amerîkayê, bigire.