Kurdî News Agency

Di Roja Çarşemê de, zemînêkê hêzdar ku li nêzîkî Girava Kamçatka ya Rûsya de çêbû, sedemê zêdehişyarîyên tsunami û fermanên evakuasyonê li Japonya, rûmeta rojavayê Dewletên Yekbûyî û herêmên di Okyanûsa Pasîfîkê de bû. Di herêmên dûr de jî li deryayê şilan bi dirêjahiya çar metrên hatin tomarkirin.

Lêkolîna Jiolojî ya Dewletên Yekbûyî (USGS) ragihand ku zemînêkê bi qewetirîn zelzeleyên ku heta niha hatine tomarkirin, bi qadar 19.3 km de çêbûye, û navenda wê 126 km rojhilat-bakurrojava bajê Petropavlovsk-Kamçatski li qirêjê Avacha ya Rûsya bûye.

Wezîra Herêmî ya Rewşên Acil a Rûsya, Sergey Lebedev, got ku li herêmanek ji Kamçatka tsunamiya bi bilindahiya 3 heta 4 metran hatî qeydkirin û gelek kes birîndar bûn.

Wezîra Tenduristiyê ya Herêmî, Oleg Melnikov, got: "Bi kêfxweşî ne, di demê zelzeleyê de hin kes birîndar bûn. Hin kes dema ku li derveyê dijîhatin birîndar bûn, kesek jî ji paceyek derket, û jinêk di terminalê firokê ya nû de jî birîndar bû."

Governera Kamçatka, Vladimir Solodov, di peyamê xwe ya li Telegramê de zelzeleyê wekî "agir û yê herî qewet ku di dehakan salên dawî de tê dîtin" şand û got ku dibistanek zarokan jî hatî ziyan kirin.

Sîstema Hişyarîya Tsunami ya Dewletên Yekbûyî, hişyariya "gerîng tsunamiya xetere" ji bo qirêjên Rûsya, Japonya, Alaska û Hawaii di sê saetan ên dawî de şand. Hişyarî jî ji bo giravên Guam û Mikronezya hat dayîn. Navenda Hişyarîya Tsunami ya Dewletên Yekbûyî jî got ku şilan bi bilindahiya heta 3 metran dikarin gihîjin Ekuador, û li Hawaii sirenan derketin da ku mirovan şaredar bikin ku derkevin herêmên qirêjê.

Di Japonya de, fermanê evakuasyonê hatiye dayîn ji bo zêdeya darizandî ya li ser rûmeta rojava welatê ku di zelzeleyê û tsunamiyê ya 2011an de hatibû şikandin. Desthilatdar gotin ku di 133 parêzgehan ku li qirêjên Pasîfîkê yên Japonya de ne, zêdetirî ji 900,000 mirov li bin fermana evakuasyonê ne.

Sekreterê Serokatiya Kabîne ya Japonya, Yoshimasa Hayashi, got: "Ji Hokkaido heta Parêzgeha Wakayama (çend sed kilometreyên başûrê) her kes ku li qirêj de ne divê di derhênerê avêtinê de derkevin û biçin erdnîvîsê bilind an jî xaniyên ewle." Ew jî got: "Ji kerema xwe bibînin ku şilanê duyemîn û sêyemîn dikarin jî zêdetirî bin jî yê pêşîn."

Agahdariya Hewa ya Japonya ragihand ku ew hêvî dikin ku şilan bi dirêjahiya heta 3 metran bixin û agahiyên xwe zêdekirin, lê heya niha tenê şilanên 40 cm hatin qeydkirin.

Agahdariya Meterolojî ya Japonya ragihand ku li 16 xalan de şilan bi bilindahiya heta 40 cm hatine qeydkirin dema ku ew bi rêya qirêja Pasîfîkê ji Hokkaido heta bakurrojava Tokyo da, bi başûr ve dijîhêrin. Desthilatdar gotin ku şilanên mezin dikarin piştî wê têne û hinekî hatiya şêwirmend.

Karmendên stasyonê nukleer ya Fukuşima, ku di tsunamiyê ya 2011an de hatibûn awirandin û dest bi birînê kir, hate evakuasyonê, lê di cihê karê de tiştê qeyde nehat dîtin.

Zelzeleyê Roja Çarşemê, li ser Hokkaido, ku ya herî bakur e ji çar giravên sereke yên Japonya, 250 km dûr çêbûye û li gorî televîzyona NHK ya Japonya, ew hezaran kes hest nekirin.

Di vîdyoyên ku ji hêla kanala TBS ve hatin belavkirin de, karmendên fabrika û gelê Hokkaido yê bakur têne dîtin ku li ser ciyayek ku ber li deryayê ye hatin evakuasyonê.

Spîkerê agahiyên NHK got: "Ji kerema xwe zû derkevin. Heke dikarin zû biçin erdnîvîsa bilind û dûr ji qirêjê, ev bikin."

Navenda Neteweyî ya Hişyarîya Tsunami, ku li Alaska ye, jî hişyarî da bo hin parçe yên Giravên Aleut ya Alaska û jî bo hin parçe yên qirêja rojava, di nav de Kalîforniya, Oregon, Washington û Hawaii.

Hişyariya wî jî herêmeke firehiya qirêjê digire, di nav de jî hin beşên bakurrojava Alaska.

Sîsmologek ji Zanîngeha Tokyo, Shinichi Sakai, di axaftineke xwe li NHK de got ku zelzelekek dûr, heke navenda wê nêzîk be, dikare tsunamiyekê çêke ku Japonya bibê pêdivî.

Kamçatka û Rûsya ya Dûrî Rojhilat li ser qada aktîfa cîhêzazî ye ya ku xuyakarîyên zelzeleyê û fîşkên gundî di nav de pir ne. Japonya jî parça vê herêma aktîfa sîsmîk e û yek ji wan welatan e ku gelek zêde zelzele tê de qet dikin.

Di destpêka Tîrmehê de, pênc zelzeleyên hêzdar di deryaya nêzî Kamçatka de çêbûn; herî mezin wan bi qewetê 7.4 bû. Ew zelzeleya herî mezin di qadar 20 km de bû û 144 km ji başûrê bajê Petropavlovsk-Kamçatski, ku 180,000 gel heye, bû.

4 Çiriya Paşîn 1952, di Kamçatka de zelzelekek bi qewetê 9.0 çêbû ku, her çend ew li Hawaii şilan bi dirêjahiya 9.1 metran çêkir, lê ti raporek ji mirinê nehat dayîn.