Kurdî News Agency

Li hemû cîhanê bi milyonan mirov bi vê nexweşiyê dijîn; lê dermankirin bi piranî li ser nîşanan têne hilbijartin û dibe ku bandor nebin, ji ber ku biyolojiyê bingehîn a nexweşan nêşan nadin.

Niha, zanistvanan bi bikaranîna zîhniyeta sûnî, testa xwînê ya hêsan û skanên MRI du cureyên biyolojîk ên nû yên MS-ê destnîşan kirin. Pisporan got ku ev keşfa “hêvîdar” dikare li ser dermankirina nexweşiyê li cîhanê şoreşek çêbike.

Di lêkolîna ku bi rêberiya University College London (UCL) û Queen Square Analytics û bi beşdariya 600 nexweşan hat kirin de, lêkolîneran asta proteînek taybet bi navê zincîra sivik a neurofilamenta serûmê (sNfL) di xwînê de lêkolîn kir. Ev proteîn dikare rêzanîna astê zirara hucreyên sinirî û çalakiya nexweşiyê nîşan bide.

Encamên sNfL û skanên mejiyê yên nexweşan ji hêla modelek fêrbûna makîneyê bi navê SuStaIn ve hatin şîrove kirin. Encamên ku di kovara bijîjkî Brain de hatin weşandin, du cureyên cuda yên MS-ê nîşan dan: sNfL ya zû û sNfL ya dereng.

Di bin-cureya yekemîn de, nexweşan di destpêka nexweşiyê de asta bilind a sNfL hebû û li herêma mejiyê ya bi navê korpûs kallosûm zirarên bi çav tê dîtin hatin çêbûn. Her wiha lezyonên mejiyê bi lez pêş ketin. Zanistvanan got ku ev cureyê hêrsîn û çalakîtir xuya dike.

Di bin-cureya duyemîn de, berî ku asta sNfL bilind bibe, di herêmên wekî korteksa limbîk û madeya reş a kûr de kêmbûna mejiyê hat dîtin. Ev cureyê hêdî-hêdî pêş dike û zirarên girîng bi derengî derdikevin.

Lêkolîneran dibêjin ku ev pêşketin dê bi rê ve bide ku bijîjk bi hêsantir têgihiştin ka kîjan nexweş xetereyên komplikasyonan zêdetir hene û rê li ber lênihêrîna şexsî ya zêdetir veke.

Seroknivîskarê lêkolînê, Dr. Arman Eshaghi ji UCL, got: “MS ne tenê yek nexweşî ye û bin-cureyên heyî ne têra xwe ne ku guherînên bingehîn ên teqezî yên ku ji bo dermankirinê divê em wan bizanin bi awayekî baş rave bikin.”

“Bi bikaranîna MRI û modelek zîhniyeta sûnî ya ku bi biomarkerê xwînê yê bi hêsanî tê gihîştin re hatî hevkêşandin, em cara yekem du modelên biyolojîk ên zelal ên MS-ê nîşan dan. Ev dê alîkariya klinîsyenan bike ku bizanin kes di rêça nexweşiyê de li ku derê ye û kî hewceyê şopandina nêzîktir an jî dermankirina zûtir û hedefdar e.”

Eshaghi zêde kir ku di pêşerojê de, gava amûra zîhniyeta sûnî destnîşan bike ku nexweşek MS-a bi sNfL ya zû heye, ew dikare ji bo dermankirinên bi bandorêtir şertê bibîne û bi nêzîkî were şopandin.

Li dijî vê yekê, ji bo kesên ku sNfL-a wan dereng e dikare cureyên din ên dermankirinê werin pêşkêş kirin, wek dermankirinên şexsî ji bo parastina hucreyên mejiyê an jî nêronan. “Ji ber vê yekê, nûbûn dê du-alî be: guherandina muayeneyên klinîk û nerolojîk yên ku bi sedsalan qet ne guherîne bi alîkariya algorîtmayên zîhniyeta sûnî, û pêşkêşkirina dermankirinên şexsî li gorî profîla nexweşiyê.”

Caitlin Astbury, rêvebera bilind a têkiliyên lêkolînê li Komara MS-ê, got: “Ev di têgihiştina me ya li ser MS-ê de pêşketineke bi gelek hêvî ye.

Ev lêkolîn fêrbûna makîneyê bikar anî ku daneyên MRI û biomarkeran ên kesên bi MS-a vegerî û MS-a pêşerojî ya duyemîn analîz bike. Bi hevkirina van daneyan, wan karî du bin-cureyên biyolojîk ên nû yên MS-ê destnîşan bikin.

Di salên dawî de, em li ser biyolojiya nexweşiyê têgihiştineke baştir bi dest xist. Lê niha, danasîn li ser nîşanên klinîk ên ku kes tê de dijî têne dayîn. MS tevlihev e û ev kategorî pir caran tiştê ku di laşê de rû dide bi awayekî rast nîşan nadin, ku ev dikare dermankirina bi bandor zehmet bike.”

Astbury got ku ji bo MS-a vegerî nêzîkî 20 vebijarkên dermankirinê hene û ji bo MS-a pêşerojî jî hin vebijark dest pê dikin derketin, lê ji bo gelek kesan hîn vebijark tune ne. “Her çend em li ser nexweşiyê zêdetir fêr bibin, ihtîmala dîtina dermankirinên ku dikarin pêşketina wê rawestînin zêde dibe.”

“Ev lêkolîn beşdariya berhevkirina delîlan dike ku piştgirî dikin ku ji danasînên heyî yên MS-ê (wek ‘vegerî’ û ‘pêşerojî’) dûr bibin û ber bi termên ku biyolojiya bingehîn a nexweşiyê nîşan didin vegerin. Ev dikare alîkariya nasîna kesên ku xetereya pêşketinê bilind e bike û dermankirina şexsîtir pêşkêşî wan bike.”